Hier komen twee schokkende mededelingen. Ons gebruik van grondstoffen is de belangrijkste oorzaak van onze klimaatcrisis. En ten tweede: als we zo doorgaan, is het wereldwijde gebruik van grondstoffen in 2060 met 60% toegenomen.
Naast deze twee conclusies biedt het onlangs verschenen UN grondstoffenrapport Bend the Trend gelukkig ook hoopgevende scenario’s.
Dit klinkt als een dreigende boodschap, maar is bedoeld als een oproep om vandaag nog aan de slag te gaan. Die oproep geldt extra voor de westerse wereld: rijke landen gebruiken zes keer meer grondstoffen per hoofd van de bevolking dan andere landen. En hebben tien keer meer impact op het klimaat.
Het bovenmatig gebruik van grondstoffen en materialen zit in tal van factoren:
- Bevolkingsgroei
Het tekort aan grondstoffen heeft allereerst een simpele oorzaak: de wereldbevolking stijgt. In 2022 bereikten we op aarde de 8 miljard. Tegen 2050 stevenen we af op 9,7 miljard mensen, al wordt daarover gedebatteerd. De verwachting is dat de bevolkingsgroei daarna zal afzwakken. Maar, in Afrika en Azië willen inwoners een welvaartssprong maken, die leidt tot een groeiende vraag naar grondstoffen. - Inefficiënte productieprocessen
Productieprocessen die inefficiënt zijn, werken overmatig gebruik van grondstoffen en afvalproductie in de hand. In Nederland doen we het op dit gebied trouwens best al goed: in een groeiende economie is het absolute gebruik van grondstoffen gedaald. Toch zijn er manieren op productieprocessen verder te optimaliseren en hiermee grondstoffen te besparen. Denk hierbij aan efficiënt inkopen van materialen en grondstoffen voor een productieproces en het optimaal instellen van machines en installaties, waardoor minder energie en materiaal hoeft te worden ingezet. Ook reststromen kunnen weer opnieuw worden ingezet. De winst op dit gebied begint overigens met inzicht in de materiaalstromen binnen de organisatie. - Milieudegradatie
Door lineaire productie worden materialen na gebruik minder waard, of zelfs afval. De bijdrage van de circulaire economie aan ons bruto binnenlands product is al bijna 20 jaar stabiel, zo’n 4%. Ook bestond volgens de laatste Integrale Circulaire Economie Rapportage in 2020 zo’n 13% van de grondstoffen die ingezet werden in de Nederlandse economie uit hergebruikte materialen. Dat percentage is in tien jaar niet veranderd. Door ambitieus over te schakelen naar een circulaire economie kunnen grondstoffen en materialen in eindeloze kringlopen steeds weer opnieuw worden ingezet. Nederland heeft de ambitie om in 2050 circulair te worden en is hierin redelijk uniek. - Overconsumptie
Overconsumptie is al jaren een belangrijke oorzaak van de toenemende grondstoffenschaarste. Waar we maar blijven sleutelen aan de efficiëntie en mogelijk ook circulaire productiekant, waar ondernemers veel tijd en moeite in steken, ligt er volgens het UN rapport een grote uitdaging om de vraagkant aan te pakken. Zo moet bijvoorbeeld de vraag in ons voedingspatroon veranderen naar minder dierlijk.
Schaarste grondstoffen: risico’s voor bedrijfsleven
De toenemende grondstoffenschaarste, al zijn het afgelopen jaar trends waarneembaar die geruststellend zouden kunnen maken, of erger, organisaties achterover laten leunen, heeft risico’s voor een bedrijf.
Zo kunnen prijzen voor materialen en grondstoffen oplopen, waardoor de productiekosten stijgen. Deze kosten zijn niet direct door te berekenen aan klanten, hetgeen de marges onder druk zet. Verder stijgen de levertijden van materialen, die mogelijk tot productiestops kunnen leiden. Ook kunnen bedrijven concurrentienadeel ondervinden, wanneer concurrenten wel over de benodigde grondstoffen beschikken. Dit zijn vaak de bedrijven die al met de circulaire economie aan de slag zijn, en herbruikbare of hergebruikte stromen inzetten voor hun productieprocessen.
Daarnaast maakt grondstoffenschaarste afhankelijk van buitenlandse toeleveranciers en producenten. Dat is bijvoorbeeld het geval bij zeldzame aardmetalen. Tot slot kan duurzame wet- en regelgeving, of Europese wettelijke richtlijnen voor rapportage, uw organisatie confronteren. Zo kunnen overheden besluiten om bepaalde schaarse grondstoffen te verbieden of te reguleren. En dan kunnen nu net de grondstoffen zijn, waar uw organisatie al jaren gebruik van maakt.
En als we nog verder redeneren, vormen de gevolgen van grondstoffenschaarste óók bedrijfsrisico’s. Denk aan de klimaatverandering en biodiversiteitsverlies die door grondstoffengebruik wordt veroorzaakt. Dat maakt bedrijven extra kwetsbaar voor bijvoorbeeld overstromingen en andere extreme weersomstandigheden.
Hoopgevend scenario: meer met minder
Tot slot, aan de slag. Er zijn hoopgevende aanbevelingen om het grondstoffentekort te lijf te gaan. In het kort komt het neer op het volgende principe: we moeten met minder meer creëren. Hoe we dat moeten doen?
- Doelen stellen
Ten eerste moeten heldere doelen worden gesteld die ertoe leiden dan het grondstoffengebruik gaat afnemen. Dat vraagt om overheidsbeleid, waarin via stimulerende maatregelen duurzame productie wordt aangemoedigd. Ook de SGDs helpen hierbij. - Eerlijke prijzen
Ten tweede is het van belang eerlijke prijzen te gaan hanteren voor producten, waarin de milieu-impact is verdisconteerd. Dit creëert een gelijk speelveld, waardoor het gebruik van herbruikbare grondstoffen wordt gestimuleerd. - Juiste informatie
Ten derde is eerlijke, transparante en juiste informatie aan consumenten nodig om ze te bewegen duurzamer te consumeren. Dit moet gepaard gaan met regels van de overheid, zoals nu het verbod op single use plastics. De nieuwe Europese verslaggevingsrichtlijn, de CSRD, helpt in het creëren van eenduidige duurzaamheidsrapportages. - Circulaire productiemodellen
Ten vierde, en daar ligt nog veel verbeterpotentieel, is circulair produceren en beheren van producten en materialen dé manier om het grondstoffentekort te lijf te gaan. Met name voor de bouwindustrie liggen er genoeg kansen voor de circulaire economie. Door slimmer en meer circulair te bouwen, kan 25% van het materiaalgebruik worden bespaard. Voor wat betreft ons voedsel is er ook nog veel te winnen. Te beginnen met het terugdringen van de vraag naar milieubelastend voedsel. Vervolgens door food waste tegen te gaan. En door regeneratieve landbouw te stimuleren en grond te verbeteren. Dat kan zorgen voor 5% minder land dat nodig is voor voedselproductie. Voor mobiliteit is 50% besparing van materiaal te realiseren, door onder andere deelmobiliteit en gezondere manieren van vervoer te stimuleren.
Als deze maatregelen samen en gelijktijdig worden genomen, en we de gebouwde omgeving, mobiliteit en voedsel- en energiesystemen kunnen transformeren naar meer circulaire en duurzame systemen, is de grondstoffenvraag ‘maar’ met 20% gestegen in 2060, in plaats van met 60%. De broeikasemissies kunnen met 80% dalen. En dat terwijl, om de groeiende wereldbevolking te voeden, de voedselproductie met 40% stijgt.
Meer met minder met Milgro
Een stap maken om meer te doen met minder? Dat kan goed. En is ook raadzaam, omdat je als organisatie hiermee bedrijfsrisico’s afdekt. Het goed managen van de grondstoffen- en materiaalstromen begint met inzicht. Met onze digitale dashboards bieden we dit inzicht. Vervolgens kun je stromen gaan ‘managen’ en naar manieren zoeken om stromen zo goed mogelijk te verwaarden en in de keten te houden. Vraag een demo aan.
Aan de slag?
Het goed managen van de grondstoffen- en materiaalstromen begint met inzicht. Dit bieeden wij via ons dashboard. Ervaar de mogelijkheden en vraag een vrijblijvende demo aan.
