Water, bodem, lucht en biodiversiteit zijn natuurlijke hulpbronnen. Ondernemingen maken gebruik van dit natuurlijk kapitaal. We staan voor de uitdaging dit natuurlijk kapitaal beter te beheren en waarderen. Maar hoe doe je dat precies? En hoe rapporteer je daarover?
De wereldeconomie platslaan in euro’s of dollars is achterhaald. Dat ziet een groeiend aantal economen al vanaf de jaren 50. Maar steeds scherper zien we in dat groei of welvaart in de kapitalistische zin van het woord te eenzijdig is, en bovendien ten koste gaat van ons natuurlijk kapitaal. Daardoor krijgen we een vertekend beeld van ons eigen welzijn.
De confrontatie met de waarde van natuurlijk kapitaal
Dat het vandaag de dag nadrukkelijker op de agenda staat, komt doordat we steeds harder, steeds bitterder met deze rekenfout worden geconfronteerd. In Nederland, nog steeds welvarend in de enge zin van het woord, zien we het aan de heftige regenbuien, lange droogtes, afnemende luchtkwaliteit en biodiversiteit en een uitgeputte ondergrond. In de minder bedeelde landen is de schade nog meer zichtbaar en voelbaar. De eerste stap naar verbetering is: het meetbaar maken. Waar hebben we het over? Wat is die waarde van natuurlijk kapitaal?
Een nieuwe en eerlijke kijk op welvaart: SEEA
Een groep van vooraanstaande wetenschappers en economen, waaronder van de Wageningen Universiteit, heeft zich over deze vraag gebogen. Deze groep heeft onderzocht hoe natuurlijk kapitaal kan worden opgenomen in een welvaartstandaard van afzonderlijke landen. De welvaart van een land is immers veel meer dan een bruto binnenlands product. Het System of Environmental-Economic Accounting (SEEA), een framework van 360 pagina’s dat afgelopen maand officieel erkend is door de Verenigde Naties, geeft een geïntegreerd beeld van economische en ecologische data. En daarmee een eerlijke, evenwichtige én nieuwe kijk op welvaart.
Scepsis, moeten we natuur ook maximaal willen laten renderen?
Natuurlijk is er ook scepsis over het meten van natuurlijk kapitaal. Want, moeten we onze natuur op gelijke voet stellen met andere kapitaalstromen, zoals intellectueel kapitaal, of machines en fabrieken. Het risico bestaat dat we natuurlijk kapitaal ook ‘maximaal willen laten renderen’, en daarmee zullen meesleuren in ons huidige kapitalistische systeem. Aan de andere kant, deze manier van meten is nu eenmaal de meest gangbare en geaccepteerde. We snappen het en kunnen ermee aan de slag. En daarbij: is het niet juist een goede ontwikkeling om ernaar te streven onze natuurlijke bronnen in waarde toe te laten nemen? Om te streven naar winstgevende duurzaamheid?
Landen aan de slag met brede welvaart
Een groeiend aantal landen experimenteert met het breder benaderen van welvaart. Het afgelopen jaar waren al 89 landen in meer of mindere mate bezig met het implementeren van deze natuurkapitaalrekening, een sterke stijging ten opzichte van het jaar ervoor. Ook Nederland. Met de Monitor Brede Welvaart houdt het CBS bij hoe de welvaart zich in de brede zin van het woord ontwikkelt. Ook de aansluiting bij de Sustainable Development Goals wordt hierin gezocht. Het Planbureau voor de Leefomgeving deed een onderzoek naar deze koppeling.
Bedrijven waarderen natuurlijk kapitaal
Ook op bedrijfsniveau is eenzelfde ontwikkeling te zien. Steeds meer bedrijven zien in dat enkel financiële winst allerminst het succes van een onderneming bepaalt. Er is een verschuiving gaande naar het willen realiseren van impact. En die impact zien bedrijven ook en bovenal op maatschappelijk en ecologisch vlak. Deze ontwikkeling heeft het vak van accountant de afgelopen decennia enorm verrijkt. Ook gespecialiseerde consultants en accountants staan bedrijven bij in het meetbaar maken van natuurlijk kapitaal. Het landschap aan instrumenten om hiermee aan de slag te gaan, wordt groter en groter.
Meten, waarderen en sturen
Milgro's methodiek start met de focus op de output; het grip krijgen op het afvalproces. Dat zijn meer dan meetgegevens alleen. De echte bate van meten is namelijk het inzicht dat je ermee vergaart. Met optimaal inzicht in natuurlijk kapitaal kan het proces worden geoptimaliseerd en natuurlijk kapitaal worden gewaardeerd. Uiteindelijk kunnen ondernemingen de stap nemen naar het sluiten van ketens en het creëren van grondstoffenkringlopen.
Rapporteren over natuurlijk kapitaal
Daarbovenop willen bedrijven transparant zijn over hun prestaties op de verschillende kapitaalstromen. Klanten vragen om die transparantie. Grote bedrijven, maar ook steeds meer middelgrote organisaties brengen daarom een jaarverslag uit. Dat is niet langer alleen een financiële jaarrekening, maar een compleet geïntegreerd jaarverslag, dus inclusief de maatschappelijke en ecologische prestaties van de onderneming. En daarmee wordt transparant wat de toegevoegde waarde of onttrokken waarde aan het natuurlijk kapitaal is.
De internationale verslaggevingsrichtlijnen
De richtlijnen voor geïntegreerde verslaggeving zijn uitgebreid en geven bedrijven mogelijkheden om te rapporteren over die brede welvaart van de onderneming, en dus over natuurlijk kapitaal. De twee belangrijkste internationale en breed omarmde verslaggevingsrichtlijnen zijn die van het Global Reporting Initiative (GRI) en van het International Integrated Reporting Council (IIRC).
- Integrated Reporting Framework
In dit internationale framework voor verslaggeving staat geïntegreerd denken centraal. Het framework definieert zes verschillende kapitaalstromen die een bedrijf omzet in producten en diensten, en uiteindelijk ook weer in dezelfde soorten kapitaalstromen. In de nieuwe versie van het framework wordt dit grafisch weergegeven in het zogenoemde ‘waardecreatiemodel’.
- Global Reporting Initiative
Rapporteren volgens GRI is eveneens een veelgebruikt raamwerk voor verslaggeving. GRI richt zich op duurzaamheid en wordt wereldwijd gebruikt. Het zijn meerdere categorieën en indicatoren die sterk met elkaar samenhangen. Het deel Environmental (GRI300) gaat specifiek in op natuurlijke kapitaalstromen, bijvoorbeeld watergebruik en de impact van de bedrijfsactiviteiten op de biodiversiteit.
Voorbeelden uit de praktijk
En hoe vertaalt dit zich uiteindelijk in transparante rapporten over het gebruik van natuurlijk kapitaal en de ecologische bijdrage? De transparantiebenchmark van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat maakt tweejaarlijks een ranglijst van de meest transparante jaarverslagen. Netbeheerder Alliander scoort daarin al jaren hoog, net als Enexis, Unilever, Stern en Gasunie.
De stap naar een circulaire aanpak
Het rapporteren over en het waarderen van natuurlijk kapitaal stelt bedrijven in staat beter te presteren. Milgro’s technologie ondersteunt hierin al bijna 30 jaar en meet de afval- en grondstofstromen door, om te komen tot een betere sturing op natuurlijk kapitaal en waar mogelijk een circulaire aanpak.
Meer informatie over natuurlijk kapitaal
