Nu de lente lijkt aan te vangen, ontwaken bijen weer uit hun winterslaap om op zoek te gaan naar nectar en stuifmeel. Honingbijen overleven al miljoenen jaren door intensief samen te werken. En ook buiten de bijenkast werken bijen samen: de symbiose tussen bijen en bloemen is uniek te noemen. Bloemen kunnen niet zonder bijen en bijen niet zonder bloemen.
Bestuiving van bloemen is een essentiële bijdrage aan het ecosysteem. Eén op de drie happen die wij nemen van ons eten komt dankzij de samenwerking tussen bij en bloem tot stand. Naast dat we afhankelijk zijn van de bij voor de bestuiving van onze gewassen, kunnen we ook veel van dit diertje leren. Want door bijvoorbeeld beter samen te werken kunnen we de bij, en daarmee ook de biodiversiteit een steuntje in de rug geven. In dit blog deelt onze imker Jessica van Liquid Nature een aantal bijzondere en inspirerende lessen van de bij.
Samenwerken levert meer op
Een bijenvolk bestaat ongeveer uit 40.000 bijen. Net als in het bedrijfsleven werken bijen vanuit teams. Zo zijn er teams om honingraten schoon te maken, bijenbroed te verzorgen of nectar en stuifmeel te halen. Elke taak draagt bij aan het welzijn van het bijenvolk. #verbeteren
Samenwerking is vaak bevorderend voor het eindresultaat. Zo ook bij de bij ook. Waar een bij in haar eentje ongeveer 7 gram honing kan produceren, levert een heel bijenvolk samen in een paar maanden meer dan 30 kilo honing op. De bijen bewerkstelligen dit door belangrijke informatie, zoals waar de dichtstbijzijnde nectar en stuifmeel te halen is met elkaar te delen. #verbinden
Deze samenwerking gaat echter verder dan alleen het opleveren van een grotere productie. Door samen de temperatuur in de bijenkast te reguleren, overleven de bijen de winterkou. Om de beurt gaan de bijen aan de buitenkant van de compacte wintertros zitten om daarna roulerend weer op te warmen in de warme kern van de tros. Tenslotte is het overleven van de winter door zo veel mogelijk bijen belangrijk voor het voortbestaan van het volk. #verwonderen
Door samen te werken lukt het deze twee bijen zelfs de dop van een frisdrankflesje openen
Hoe de bijen een besluit nemen
Elk jaar als het bijenvolk de maximale capaciteit van een bijenkast heeft bereikt, vertrekt de oude koningin met een zwerm uitverkoren bijen om op zoek te gaan naar een nieuwe bijenlocatie. Een derde van het bijenvolk blijft achter met een nieuwe bijenkoningin en voldoende honingvoorraad voor de komende weken. De zwerm blijft een paar uren of dagen als een compacte tros hangen in de buurt bij de oude bijenkast met één missie: het vinden van een nieuwe bijenwoning.
De zwermtros, bungelend aan een boom of dakgoot, ziet er op het eerste gezicht ongestructureerd uit. De duizenden bijen zijn nauwelijks van elkaar te onderscheiden, al lijken zij zelf precies te weten wat er moet gebeuren. Het kleuren en nummeren van bijen in de zwerm, stelde onderzoekers in staat om het gedrag van bijen te observeren en analyseren.
Zo werd duidelijk dat een aantal ervaren haalbijen in de zwermtros tijdelijk worden gepromoveerd tot scoutbijen. Deze haalbijen, die zo heten omdat ze bezig zijn met het halen van nectar en stuifmeel, stoppen tijdelijk met hun taak om zich als scoutbij geheel te richten op de verkenning van de omgeving. Met als doel een perfecte nieuwe bijenwoning.
Onderzoekers nummeren bijen om hun gedrag te bestuderen
Lessen van de bij
Door analyse en het verzamelen van data weten we steeds meer over de honingbij. Imkers, zoals ook Jessica van Liquid Nature dragen hieraan bij. Hoe meer we weten over het gedrag van de bij hoe beter we kunnen bijdragen aan het welzijn van dit bijzondere dier. Daarnaast kunnen we ook een aantal inspirerende zaken leren van de bij:
- Samenwerken levert veel meer op
Bijen hebben dit goed door. Door kennis te delen, goed te communiceren en het groepsbelang voorop te stellen, wordt de opbrengst, in dit geval honing, verhoogd. - Heldere succescriteria
Scoutbijen gebruiken specifieke en kwantitatieve criteria om potentiële nieuwe woningen te beoordelen, zoals volume, grootte van de ingang en afstand tot de grond, beschikbaarheid nectar en stuifmeel in het drachtgebied. Meten is weten. - Heldere communicatie
Zodra een scoutbij een plek vindt, die aan de meeste succescriteria voldoet, vliegt zij terug naar de zwerm. Door een dansritueel aan de buitenkant van de zwermtros communiceren scoutbijen aan de andere bijen de waarde van de potentieel nieuwe bijenwoning door middel van een zogenaamde dans. In de dans geeft de hoek ten opzichte van de zon de richting aan, de dans-ronding geeft de afstand aan ten opzicht van de bijenkast en het enthousiasme waarmee het achterlijfje van de bij beweegt tijdens de dans geeft een indicatie van het kwaliteit level van de vondst.
Communicatie door een bijendans
- Het grotere belang
Wanneer er verschillende locaties zijn gevonden, allemaal uitgebeeld door middel van een bijendans, start het besluitvormingsproces. Bijen laten hun voorkeur zien door zich aan te sluiten zich bij een scoutbij. De uiteindelijke beslissing wordt democratisch genomen. Bijen kunnen tijdens het proces meerdere keren van mening veranderen, omdat het bijeninstinct altijd open staat voor een nog beter of breder gedragen idee. Immers gaat het om het belang van de hele groep, niet van het individu.Samen uit, samen thuis.
De lessen van de bij inzetten
Het unieke van de honingbijen is de synergetische kracht van het bijenvolk. Door het benutten van de gemeenschappelijke intelligentie, samen te werken en in besluiten het belang van de groep voorop te stellen, kan het volk niet alleen overleven, maar ook doorgroeien.
Een vergelijking die Milgro graag op zichzelf betrekt. Want door samen te werken vanuit een gedeelde intelligentie, continu de verbinding te maken elkaar, ontvangers en ontdoeners én duurzaam gebruik van grondstoffen als belangrijkste eindresultaat beschouwen, zorgen zij er net als bij de honingbij voor dat het gezamenlijke resultaat een veelvoud is van alle individuele bijdragen bij elkaar opgeteld.
Op de hoogte blijven?
Regelmatig publiceert Milgro artikelen en blogs over zaken die ze aan het hart gaan, zoals de bij. Ook vindt u regelmatig updates over samenwerkingen, het belang van natuurlijk kapitaalmanagement en duurzaam afval- en grondstoffenmanagement. Op de hoogte blijven? Volg Milgro op LinkedIn.
Meer over de bij
Hier leest u wat u kunt doen om de bij een steuntje in de rug te geven. Lees ook meer over de zaaidag voor de bij, wereld bijendag en de nationale bijentelling.
Bronnen | Voor het schrijven van dit blog is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Zeynep Ulgezen (11 februari 2022) Sociale veerkracht essentieel voor bijengezondheid WUR / Jacob van der Wal (4 juni 2020) Besluitvorming in zwermen / Thomas D. Seeley (2010) Honeybee Democracy / Rini van Solingen, (2020) De bijenherder / Michael O’Malley (2010) The Wisdom of bees, What the hive can teach us about leadership, efficiency and growth
