Bij natuurbeheer draagt het verzamelen van data met behulp van technologie steeds meer bij aan het vinden van een duurzame oplossing voor milieuvraagstukken. Zo kan data en technologie een belangrijke bijdrage leveren aan onderzoek naar het welzijn van de bij. Een bijenkast is zeer geschikt voor het plaatsen van sensoren voor het meten van temperatuur, gewicht en geluid. Zo kan op basis van het gewicht worden gemeten of een bijenvolk voldoende voeding in huis heeft. De temperatuur en het geluid geven aan of de koningin nog actief is met eitjes leggen en of de bijenkast vol raakt door reproductie.
Onderzoeksprogramma B-good
Deze data geeft inzicht in het bijengedrag en de imker inzicht in de handelingen die nodig zijn voor een vitaal bijenvolk. De data die de bijenmonitor van Liquid Nature meet is verbonden met een database waarin data van verschillende bijenvolken en imkers nationaal en internationaal wordt verzameld. De organisatie die de bijenmonitor beheert en ontwikkelt, stichting BEEP, werkt samen met Naturalis en de Wageningen University & Research (WUR). De WUR richt zich met het onderzoeksprogrammaB-good op de gezondheid van de bij. Zo ontstaat een best practice voor de imkers en ook een diagnose van de staat van de bijenvolken per locatie.
Inzicht in gedrag bijen
Honingbijen zijn in Nederland vooral gedomesticeerd en bijenvolken worden beheerd en onderhouden door bijenhouders. Om de gezondheid van de bijen te verbeteren is het daarom van belang om de bijenhouders van goede informatie te voorzien over bijengedrag en wat de beste handelingen zijn op welk moment. Door het plaatsen van sensoren in de bijenkast, wordt data gegenereerd waaruit inzicht wordt verkregen in best practices voor het moderne bijenhouden. Als de imker alleen de bijenkast opent als het echt nodig is, worden de bijen minimaal onderbroken in hun activiteiten.
BEEP Base en de BEEP App
Zo werk ik als imker van Liquid Nature mee aan het onderzoeksprogramma B-good. De bijenkasten die ik beheer zijn voorzien van een bijenmonitor met sensoren, de BEEP, ontwikkeld door de gelijknamige stichting. De monitor bestaat onder andere uit de BEEP Base, een meetsysteem met gewichtssensor dat ik onder de bijenkasten heb geplaatst. Daarnaast hangen er sensoren zoals een thermometer, microfoons en een luchtvochtigheidssensor in de bijenkasten. Ik kan vanuit de gekoppelde app op afstand het gewicht, de temperatuur, het geluid of andere parameters in de bijenkast monitoren.
Een grafiek die ik kan inzien via de BEEP app
Wat levert de data van de BEEP app op voor de imker?
Timing is alles in het imkervak, daarom zijn gewicht, temperatuur, geluid en vochtigheid belangrijke variabelen voor een diagnose van het bijenvolk. Daarmee kan de imker bepalen welke werkzaamheden juist wel of niet gewenst zijn. Door het instellen van alerts in deBEEP blijft de imker altijd en overal op de hoogte van belangrijke veranderingen in de bijenkast. Zo kan de BEEP een seintje geven als de bijenkast overvol is met bijen en honing. Dat kan immers betekenen dat het bijenvolk gaat zwermen en dat is handig om te weten voor een imker. Maar ook een te kleine honingvoorraad is een belangrijke alert. Dit geeft immers het signaal om bij te voeden en te zorgen voor meer bijenvriendelijke bloemen in de omgeving van het bijenvolk.
Via de BEEP app kan ik het gewicht van de bijenkast intensief monitoren
Evenwicht bewaren door data
Als het gewicht van de bijenkast gestaag toeneemt zijn de bijen nectar aan het verzamelen en honing aan het produceren. Zo kan een kast op een mooie zomerdag wel drie kilo zwaarder worden. Daalt het gewicht van de bijenkast langzaam, dan is het bijenvolk ziek of kan het niet genoeg voedsel vinden. Als het gewicht abrupt daalt, dan is de kast mogelijk omgevallen, wordt er geroofd of zijn de bijen gaan zwermen. Een goed evenwicht bewaren vergt inzicht en ervaring. DeBEEP app helpt daarbij.
Beste methode op basis van onderzoek
Met de verkregen data kunnen historische overzichten worden geanalyseerd en objectief worden gemeten of de ingrepen het juiste effect hebben. Verschillende imkermethodes kunnen worden vergeleken. HetB-good onderzoek van de WUR heeft er toe geleid dat er steeds meer wordt gekozen voor een darwinistische, zoveel mogelijk natuurlijke benadering van imkeren. Hierbij richt de imker zicht op inheemse soorten die passen bij het lokale klimaat en grijpt de imker zo min mogelijk in om natuurlijk selectie te laten plaatsvinden. Traditionele methoden zoals behandeling met oxaalzuur tegen parasieten of het samenvoegen van zwakke volken voert de imker niet meer uit.
Hoe de imker ingrijpt vanuit data
Als imker bij Liquid Nature draag ik zorg voor 50 bijenkasten op 20 locaties. Vanuit de BEEP app monitor ik regelmatig schommelingen in gewicht, temperatuur en geluid. Het inzetten dat de BEEP data op de bijenkasten heeft inmiddels geresulteerd in:
- Het toevoegen van een extra broed- of honingkamer als de bijenkast te vol raakt
- Het maken van een broedaflegger maken zodat het natuurlijke proces van het splitsen van het bijenvolk doorgang kan vinden
- Het vangen van een zwerm en deze in een bijenkast plaatsen. In Nederland is kans groot dat een zwerm in het wild niet overleefd. Een imker wil graag dat de zwerm een goede overlevingskans heeft. Een nieuwe bijenwoning zal die kans vergroten.
- Stabiliseren bijenkast zodat deze niet wiebelt of omwaait
- Batterij BEEP vervangen, connectie met het netwerk herstellen of het doen van software updates
- Honing oogsten als de hoeveelheid honing dit toelaat. De meeste honing is voor de bijen zelf.
- Het bijvoeren van de bijen. Dit doen we alleen bij hoge uitzondering als een jong bijenvolk opstart in de nazomer en in een korte tijd nog een winter honingvoorraad moet opbouwen. Of als een bijenvolk de winter krap overleeft en net een duwtje nodig heeft om op te starten in de lente.
- De hoeveelheid honing (gewicht) is een indicator of er voldoende drachtplanten met nectar en stuifmeel zijn in de omgeving van de kast. Wanneer dit niet zo is, kan de imker zorgdragen voor het planten van bijenvriendelijke bloemen.
Hoopvolle resultaten
Het onderzoek is inmiddels zijn derde jaar ingegaan. De eerste resultaten zijn nu al waardevol voor imkers en de eerste uitkomsten hebben al veel losgemaakt wat betreft leidende imker-routines. Zo is een eerste conclusie dat de toekomst ligt bij een biodynamische behandeling van de bijen. De biodynamische imker ziet het zwermen als gezond gedrag dat niet voorkomen hoeft te worden. Juist sterke volken zwermen en de zelfgevormde zwerm resulteert in een sterker bijenvolk dan de kunstzwerm, die door de imker wordt gemaakt. Oxaalzuur en andere bestrijdingsmiddelen tegen varroamijt kunnen beter achterwege gelaten worden, zodat natuurlijke selectie plaats kan vinden. De bijenvolken met het beste hygiënegedrag blijven leven. Het aanbod van nectar en stuifmeel is nog op veel locaties echter niet voldoende. Ook het aantal geschikte nestelmogelijkheden blijkt nog niet te voldoen. Zo blijft de imker belangrijk bij de ondersteuning van de honingbijen.
Het belang van de bij en technologie voor Milgro
Milgro heeft zich verbonden aan de bij, niet alleen door het diertje op te nemen in ons logo, maar ook door het sponsoren van een eigen bijenkast, die door middel van IoT technologie data verzamelt te behoeve van onderzoek. Een mooie parallel met onze technologie waarmee we, samen met onze methodiek en aanpak, bedrijven in staat stellen de circulaire transitie door te voeren. Met als resultaat een gezonde balans tussen earth & earn.
Op de hoogte blijven?
Regelmatig publiceert Milgro artikelen en blogs over zaken die ze aan het hart gaan, zoals de bij. Ook vindt u regelmatig updates over samenwerkingen, het belang van natuurlijk kapitaalmanagement en duurzaam afval- en grondstoffenmanagement. Op de hoogte blijven? Volg Milgro op LinkedIn.
Bronnen: www.beep.nl | B-Good onderzoek WUR | Jolijn de Rooij, juli 2020, PCM, De bijen leren kennen met de Beep | Nederlandse Bijenhouders Vereniging | riojournal.com
